İşletme İçi Merdivenler: İş Kazalarının Önlenmesi İçin İdeal Açı ve Ölçüler

İşletmelerde verimlilik ve iş akışının sürekliliği için hayati öneme sahip olan merdivenler, ne yazık ki uygun olmayan tasarımları nedeniyle sıkça iş kazalarına davetiye çıkarır. Ayak burkulması, düşme ve çarpma gibi olayların büyük çoğunluğu, kullanılan merdivenlerin ergonomik standartlara uymamasından kaynaklanır.

Pek çok yönetici, yer darlığı veya maliyet kaygıları nedeniyle standart dışı, tehlikeli merdivenlere yönelir. Ancak bilmelisiniz ki, iş güvenliği açısından uygun olmayan her merdiven, sadece çalışan sağlığını değil, aynı zamanda işletmenizin yasal sorumluluğunu ve finansal kayıplarını da riske atar.

Bu kapsamlı blog yazımızda, işletmenizdeki merdivenleri tasarlarken veya mevcut merdivenleri denetlerken dikkat etmeniz gereken ergonomik ve yasal ölçüleri ele alacağız. Amacımız, işletme içi merdiven ölçüleri ne olmalıdır sorusuna net ve uygulanabilir cevaplar sunarak kazaları minimuma indirmektir.

Merdiven Açısı: Güvenliğin En Kritik Faktörü

Bir merdivenin güvenliğini ve ergonomisini belirleyen en önemli faktör, merdiven açısıdır. Mekânın elverdiği açı ne olursa olsun, o bölgede kullanılması gereken merdiven tipi kesinlikle açıya göre belirlenmelidir. Yanlış açı seçimi, kaza riskini kaçınılmaz hale getirir.

Merdiven Açılarına Göre Kullanım Sınıflandırması

İş güvenliği ve ergonomi standartlarına göre, merdiven açıları ve bu açılarda kullanılması gereken merdiven tipleri şunlardır:

Dikkat! 50º - 65º Arası Tuzaktır!

Özellikle belirtmek gerekir ki, 50º ile 65º dereceler arasındaki merdiven açısı asla kullanılmamalıdır. Bu açılar, ne ayakta güvenli duruşa ne de ellerle güvenli tırmanışa izin verir. Bu aralıktaki merdivenler, çok dikkatli olunmadığı takdirde kazaya yol açar ve ne yazık ki yer darlığı olan işletmelerde sıkça görülür. Yöneticilerin kaza sonrası şaşarak işçiyi suçlaması yerine, öncelikle bu açısal hatayı denetlemesi gerekmektedir.

İşletme İçi Merdiven Basamak Ölçüleri (mm)

Merdiven basamağının ergonomisi, kullanıcının yorulmadan ve takılmadan adım atmasını sağlamalıdır. İşletme içi merdivenler için uyulması gereken temel basamak (diş) ve rıht (yükseklik) ölçüleri milimetre (mm) cinsinden belirlenmiştir.

1. Rıht Yüksekliği (Y) Standartları

• İşletmelerde Maksimum Yükseklik: Merdiven basamak yüksekliği (Y), maksimum 200 mm (20 cm) olmalıdır.

• Tercih Edilen İdeal Yükseklik: Ergonomik açıdan en uygun ve tercih edilmesi gereken yükseklik 180 mm (18 cm) olmalıdır.

• Kamusal Alanda Maksimum Yükseklik: Halka açık alanlarda (kamusal sirkülasyon bölgelerinde) bu yükseklik en fazla 150 mm (15 cm) olabilir.

2. Basamak Genişliği (G) ve Adım Kuralı

Basamak yüksekliği azaldıkça, doğal olarak basamak genişliği artar. Bu ilişkiyi belirleyen ve iş güvenliği açısından kritik olan formül şöyledir:

• Y: Basamak Yüksekliği (Rıht)

• G: Basamak Genişliği (Diş)

• 610 mm (61 cm): Ortalama bir insanın adım boyuna denk gelen ideal merdiven ölçüsü.

Örnek Hesaplama: İşletmeler için tercih edilen ideal rıht yüksekliğini ($Y=180\text{ mm}$) baz alırsak:

Sonuç: İşletme içi bir merdivenin rıht yüksekliği 180 mm olduğunda, basamak genişliği minimum 250 mm(25 cm) olmalıdır.

Güvenliği Artıran Diğer Zorunlu Hususlar

Basamak açısı ve ölçülerinin yanı sıra, işletme içi merdivenlerde kazaları önlemek ve uluslararası standartlara uymak için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

Basamak Yapısı ve Malzemesi

• Eşit Aralık: Tüm basamaklar kesinlikle eşit aralıkta ve aynı yükseklikte olmalıdır. Eşitsizlik, adım ritmini bozarak düşmeye neden olur.

• Yüzey Türü: Basamak yüzeylerinde kaymayı önlemek amacıyla baklavalı sac veya ızgara kullanılmalıdır. Düz sac kullanımı kesinlikle güvenli değildir.

• Açık Alanlar: Açık alan merdivenlerinde ızgara kullanılmalıdır. Izgara, yağmur ve kar suyunun birikmesini engelleyerek buzlanma ve kayma riskini azaltır.

Merdiven Boyu ve Sahanlıklar

• Basamak Minimum Uzunluğu: Basamakların yürüme hattındaki uzunluğu minimum 600 mm(60 cm) olmalıdır. 700 mm(70 cm) tercih edilmelidir.

• Sahanlık Zorunluluğu: Bir merdiven kolu üzerinde 15 basamaktan fazla basamak olmamalıdır. Eğer çıkış yüksekliği daha fazlasını gerektiriyorsa, aralara mutlaka sahanlıklar yerleştirilmelidir. Sahanlıklar, dinlenme ve denge sağlama noktalarıdır.

Özel Durum: İşletme İçi Kedi Merdivenleri

Kedi merdivenleri (dikey veya dik açılı merdivenler), genellikle vana bakım platformları veya çatılar gibi çok sık kullanılmayan mahallelere ulaşmak için kullanılır. Bu merdivenlerde iş güvenliği önlemleri daha kritiktir:

• Emniyet Kafesi: Tırmanılacak yerin yüksekliği $2.5\text{ metreden}$ fazla ise, bu merdivenlerde mutlaka emniyet kafesi bulunmalıdır. Kafes, tırmanıcının geriye doğru düşmesini engeller.

• Tek Kişi Kuralı: Kedi merdivenlerini aynı anda birden fazla kişinin kullanması tehlikelidir. Tırmanış sırasında merdiven üzerinde aynı zamanda sadece bir kişi bulunmalıdır. İkinci kişi, birinci kişi platforma güvenle ulaştıktan sonra tırmanmaya başlamalıdır.

İşletmenizin iş güvenliği mevzuatına ve uluslararası standartlara (örneğin OSHA) uyum sağlaması, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda verimli ve sağlıklı bir çalışma ortamının da temelidir. Merdiven ölçülerine gösterdiğiniz dikkat, iş kazalarını önlemede atılacak en büyük adımdır.

İşletmenizdeki merdiven açıları ve ölçüleri bu standartlara uyuyor mu? Denetiminizi yaparak güvenli bir çalışma ortamı oluşturun!